SATI Beyond The Bunch 3rd Quarter 2024

Dormansie vanaf herfs na lente Paradormansie na endodormansie

Kouebehoefte in wingerd

Navorsing deur Nick Dokoozlian in Kalifornië het gewys dat die bevredi ging van kouebehoefte in wingerd stokke hoofsaaklik deur die tydperk by 0°C–10°C bepaal word en nie soseer deur die spesifieke temperatuur binne hierdie grense nie. Sy algemene riglyn is dat 200 ure vol doende is om meer as 80% van ogies te laat bot terwyl 400 ure vir egalige en gekonsentreerde bot nodig is. Dokoozlian het ook berig dat van die stok se versamelde koue-eenhede deur temperature bo 20°C vernietig kan word. Hy het dus die verhouding van ure onder 7°C tot ure bo 20°C bereken. Stokke behoort vinnig en volledig te bot wanneer die ure onder 7°C ongeveer dubbel soveel as ure bo 20°C is. Produsente kan egter botprobleme ver wag wanneer die aantal ure onder 7°C nie ten minste die helfte van die aantal bo 20°C is nie. Eunice en Jan Avenant het Dokoozlian se model in die Berg- en Hexriviervalleie getoets en betroubaar onder Suid- Afrikaanse toestande gevind. Die aantal ure tussen 0°C en 10°C word as koue-eenhede uitgedruk. Koue-een heidsmodelle is basies verskillende maniere om koue-eenhede vanaf rou temperatuurdata te bereken. Die Utah en die daagliks-positiewe is die twee mees algemene modelle wat in Suid- Afrika gebruik word. • Koue-eenheidsmodelle word in detail in Hortgro Science se gratis Fresh Quarterly tydskrif bespreek. Dié artikels is ook in Afrikaans in die SAFJ beskikbaar.

Tydens die somer is omgewingsfaktore gunstig vir groei maar die groei punt onderdruk die bot van ogies op somerlote. In koue areas begin ogies reeds vanaf deurslaan geleidelik vanaf para- na endodormansie oorgaan – hulle bot nie selfs al het die loot ophou groei. Endodormansie ontwikkel vanaf die basis van die loot soos wat die loot ryp word. Rypwording of verhouting van lote help wingerdstokke om die winter te oorleef. Korter dagliglengte en koeler temperature in die herfs gee aanleiding tot blaarveroudering en die plant begin koolhidrate en ander voe dingstowwe uit die blare onttrek om in permanente strukture te stoor. Gestoorde reserwes is die brandstof vir die aanvanklike groei in die volgende seisoen. Verhoogde suikervlakke in die permanente strukture dien ook as vrieswering. Ogies word deur ’n wollerige bedekking en harde skubblare teen erge koue beskerm. In warm areas sal lootgroei ten spyte van kort dagliglengte aanhou so lank as wat temperature gunstig is. Byvoorbeeld kan wingerdstokke op sommige persele in die Oranjerivierstreek in die middel van die winter nog aktief groei. Onder sulke toestande ontwikkel endodormansie traag of onvolledig. Wetenskaplikes probeer nog om die interne prosesse van endodor mansie te verstaan maar ons weet dat endodormante knoppe koue blootstelling nodig het voordat hulle kan bot. Endodormansie is veronderstel om te keer dat bladwisselende plante ontydig na enkele warm winterdae uitloop. Dit is egter moontlik om endodormante knoppe met baie hoë temperature of rusbreekmiddels Die kouebehoefte van ’n plant is die hoeveelheid koue wat nodig is om endodormansie te beëindig. Slegs blootstelling aan temperature van 0°C–10°C dra tot wingerdstokke se kouebehoefte by – kouer of warmer tel nie. Wingerdstokke in hulle natuurlike habitat sal normaalweg genoeg same koue gedurende die winter ontvang om hul endodormansie op te hef. Ekodormansie sal egter verhoed dat hulle bot solank as wat temperature onder 10°C bly. Genoegsame koue sinkroniseer die ogies sodat hulle sterk en gelyk bot wanneer ekodormansie deur gunstige omgewingstoestande in die lente opgehef word. Onvoldoende koue lei tot knoppe wat in die lente in verskillende stadiums van endodormansie verkeer en dus stadig en onegalig bot – of selfs glad nie. te forseer om te bot – meer hieroor later. Endodormansie na ekodormansie

HOEVEEL KOUE IS GENOEG?

Totale aantal ure by 0°C–10°C • Minder as 200: swak bot • 200–400: ±80% botpersentasie maar kan uitgerek wees • Meer as 400: volledige en gekonsentreerde bot. A

Ure onder 7°C Ure bo 20°C • Minder as 0.5: swak bot

B

• Meer as 2.0: volledige en gekonsentreerde bot. Let wel dat hierdie nie absolute waardes is nie – botpersentasie en -tydsduur lê op ’n kontinuum.

BEYOND THE BUNCH • 5 • KWARTAAL 3 • 2024