BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF

BEMESTINGS- RIGLYNE VIR DIE TAFE LDRU I FBE DRYF

KOBUS CONRAD I E • P I ETER RAATH DAWI D SAAYMAN • BENN I E D I EDER I CKS • KOBUS LOUW

BEMESTINGS- RIGLYNE VIR DIE TAFE LDRU I FBEDRYF KOBUS CONRAD I E • P I ETER RAATH DAWI D SAAYMAN • BENN I E D I EDER I CKS • KOBUS LOUW

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF South African Table Grape Industry (SATI) 1ste Vloer Hoofstraat 63 Suider-Paarl

Paarl 7464 www.satgi.co.za

© Alle regte voorbehou. Geen gedeelte van hierdie boek mag gereproduseer word op enige manier, meganies of elektronies, insluitende laserskyf- of bandopnames en fotokopiëring, sonder die skriftelike toestemming van die uitgewer nie, behalwe redelike aanhalings vir navorsings- en resensiedoeleindes. Vrywaring: Terwyl redelike sorg getref is om die akkuraatheid van die inligting in hierdie boek te verseker, aanvaar die outeur en uitgewers geen verantwoordelikheid vir

nagevolge wat mag voortspruit uit enige fout en/of weglating nie. SAAMGESTEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE TAFELDRUIFBEDRYF Deur P.J.E. Louw April 2020

Eerste uitgawe 2020 978-0-620-89490-6 (e-book) Geset in Berthhold Akzidenz Grotesk 9pt/11.5 ONTWERP EN UITLEG deur Avant-Garde South Africa, www.theavant.co.za DRUKWERK deur Shumani Mills Communications, Tygerberg

2 |

KOBUS CONRADIE kobusconradie3@gmail.com

PIETER RAATH pjraath@sun.ac.za

DAWID SAAYMAN Dawid.saayman77@gmail.com

BENNIE DIEDERICKS bennie@resalt.co.za

KOBUS LOUW kobus@sapex.co.za

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 3

RESEARCH & DEVELOPMENT FRAMEWORK

>>

>>

VISION South Africa is the preferred country of origin for table grapes and will provide every table grape producer with as wide a choice as possible of profitable markets.

MISSION SATI delivers service excellence to create a progressive, equitable and sustainable South African table grape industry.

TOOLS Market Access & Development Information, Systems & Communication Transformation & Training Research & Technical

VALUES Science-based Agility and Flexibility Transparency Outcome-driven

DRIVERS Market Access:

“Market Preparedness” “Market Accessibility”

<<

VRGRAPHICS.CO.ZA_6691_0218633165

<<

CREATING A PROGRESSIVE, EQUITABLE AND SUSTAINABLE TABLE GRAPE INDUSTRY

63 Main Street | Paarl 7646 Western Cape | South Africa

Tel: +27 21 863 0366 | Fax: + 27 21 863 0339 Email: info@satgi.co.za | Website: www.satgi.co.za

Crop protection, like any other industry, needs smart people. Companies tuned in to their workforce understand that people want to succeed and be good at what they do. Education is just as valued as practical experience to achieve the professional success and status which employees strive to achieve. Villa is committed to provide a new generation of skilled people in agriculture and for our industry to be equipped with the latest knowledge, scientific facts and experience in the field of crop protection. The company therefore contributed funding for the establishment of a Chair in Crop Health at Stellenbosch University. This venture endeavours to focus on research driven by the needs of the agricultural industry, the education and financial support of students and the provision of further skills training for employees in the agronomic sector. The Chair in Crop Health is a first for South African agriculture. This is a major collaborative effort, and will see the integration of industry needs, industry partners and industry grower bodies with the work that our researchers and postgraduate students do. VILLA EDUCATES ON CROP PROTECTION BEST PRACTICES

The education leg of this endeavour strives not only to augment formal qualifications, but also to ensure continuous training options for agriculturalists and others already working in the local industry. The envisaged accredited short courses to be presented through the Chair in Crop Health will build on short courses, certificate and diploma courses previously developed by the Villa Academy. Lecturers from Stellenbosch University will be supported by others previously contracted by Villa Academy, as well as international colleagues from leading universities overseas. The curriculum will be characterised by strong emphasis on the problem-based method of learning in which students collaborate in groups to solve real-world examples of problems.

The crop chemicals business is rapidly evolving, and it has become highly technical. Villa is passionate about educating the people we work with in our industry to ensure that we have well equipped, well trained people in the agricultural business. We also actively participate and endorse publications of books such as this one to grow the knowledge of our industry even further. We’ve been through a decade of experiential and self-training, which just isn’t good enough for the environment we operate in. Knowledge is key! The local crop protection industry is worth around R9 billion rand at wholesale level and Villa is one of the leading suppliers of crop protection solutions to distributors in South Africa. The foundations of Villa

were already laid in 1989. It has since grown into a formidable force in crop protection solutions in South Africa. In its first commercial venture in Africa, the Fortune 250 global agribusiness and food company Land O’Lakes in 2015 acquired majority ownership of Villa Crop Protection. Land O’ Lakes, with its headquarters in America.

INHOUDSOPGAWE

1 INLEIDING ( Kobus Louw) _____________________________________________________ 10 2 NEEM VAN GROND- EN BLAARMONSTERS ( Pieter Raath) _ _____________________ 13 • GRONDMONSTERNEMING __________________________________________________ 13 – Monsterneming vir grondvoorbereiding _ __________________________________________ 13 – Bestaande wingerde _______________________________________________________ 14 – Klipperige grond _________________________________________________________ 14 – Hantering van die monsters _ _________________________________________________ 15 • BLAARMONSTERNEMING ___________________________________________________ 15 – Tyd van monsterneming _____________________________________________________ 15 – Blaarskyf of blaarsteel _ ____________________________________________________ 15 – Protokol vir monsterneming _ _________________________________________________ 16 3 INTERPRETASIE VAN GRONDANALISE VERSLAE VIR WINGERD ( Pieter Raath) ____ 19 • INLEIDING _ _____________________________________________________________ 19 • TEKSTUUR _ _____________________________________________________________ 19 • GRONDSUURHEID OF ALKALINITEIT (pH) _ _____________________________________ 20 • PLANTBESKIKBARE VOEDINGSELEMENTE ______________________________________ 20 • WEERSTAND _____________________________________________________________ 21 • FOSFOR ________________________________________________________________ 21 • KALIUM _ _______________________________________________________________ 23 • KALSIUM EN MAGNESIUM _ ________________________________________________ 24 • MIKRO-ELEMENTE (BOOR, MANGAAN, SINK, KOPER) _ ___________________________ 25 • BASIESE KATIOONVERSADIGINGSVERHOUDING (BCSR) EN DIE GENOEGSAAMHEIDSVLAK VAN BESKIKBARE VOEDINGSTOWWE (SLAN) – ’N VERGELYKING VAN DIE KONSEPTE ______ 27 4 CHEMIESE REGSTELLING VAN GRONDE TYDENS TYDENS GRONDVOORBEREIDING ( Dawid Saayman & Pieter Raath) _ ________________________________________________ 29 • NEGATIEWE GRONDEIENSKAPPE _ ___________________________________________ 29 • REGSTELLING VAN GRONDSUURHEID _________________________________________ 30 • BEKALKINGSTOWWE _ _____________________________________________________ 32 • TOEDIENING VAN KALK _ ___________________________________________________ 33 • GIPSTOEDIENINGS _ ______________________________________________________ 33 • REGSTELLING VAN FOSFAATINHOUD __________________________________________ 34 • OPSOMMING _ ___________________________________________________________ 35 5 ONDERHOUDSBEMESTING ( Pieter Raath, Kobus Conradie & Dawid Saayman ) _ __________37 • INLEIDING _ _____________________________________________________________ 37 • VOEDINGSELEMENTE WAT DEUR WINGERD BENODIG WORD _ _____________________ 38 – Hoeveelhede elemente wat jaarliks opgeneem word _ __________________________________ 38 – Verspreiding van elemente tussen verskillende organe _ ________________________________ 38 – Seisoenale element-opname-patrone _____________________________________________ 39 • MAKRO-ELEMENTE _ ______________________________________________________ 40 – Stikstof (N) _ ___________________________________________________________ 40 – BEMESTINGSPROGRAM VIR STIKSTOF ________________________________________ 43 – Bemestingstye ________________________________________________________ 43

8 | INHOUDSOPGAWE

INHOUDSOPGAWE

– Bemesting volgens produksie ______________________________________________ 44 – Bemesting volgens grondontledings __________________________________________ 46 – Bemesting volgens groeikrag _ _____________________________________________ 47 – Bemesting volgens blaarontledings _ _________________________________________ 49 – Fosfor (P) _ ____________________________________________________________ 49 – Kalium (K) _____________________________________________________________ 52 – Kalsium (Ca) _ __________________________________________________________ 58 – Magnesium (Mg) _ ________________________________________________________ 60 – Swawel (S) _____________________________________________________________ 63 • MIKRO- OF SPOORELEMENTE _______________________________________________ 65 – Yster (Fe) _ ____________________________________________________________ 65 – Mangaan (Mn) ___________________________________________________________ 67 – Sink (Zn) ______________________________________________________________ 70 – Koper (Cu) _____________________________________________________________ 72 – Boor (B) _ _____________________________________________________________ 74 – Molibdeen (Mo) __________________________________________________________ 77 – Chloor (Cl) _____________________________________________________________ 77 • OPSOMMING _ ___________________________________________________________ 79 6 PRAKTIESE RIGLYNE VIR DIE IMPLEMENTERING VAN DIE BEMESTINGSPROGRAM ( Bennie Diedericks) ___________________________________________________________ 81 • INLEIDING _ _____________________________________________________________ 81 • IMPLEMENTERING VAN BEMESTINGSPROGRAM _ _______________________________ 82 • BEMESTINGSPRODUKTE _ __________________________________________________ 85 • IMPAK VAN MISSTOWWE OP GROND _ ________________________________________ 87 – Grondversuring __________________________________________________________ 87 – Verhoging in soutlading ____________________________________________________ 88 – Grondbiologie _ _________________________________________________________ 88 • ORGANIESE MISSTOWWE _ _________________________________________________ 89 • MIKROFYN KALK EN GIPS __________________________________________________ 90 • ROTSFOSFAAT _ __________________________________________________________ 91 • DEKLAE EN DEKGEWASSE __________________________________________________ 91 • BLAARVOEDING _ _________________________________________________________ 92 • OPSOMMING ____________________________________________________________ 93 7 DIE VERWANTSKAP TUSSEN BEMESTING, DIE VOEDINGSTOFSTATUS VAN ’N WINGERD EN DRUIFKWALITEIT ( Pieter Raath & Kobus Conradie) _________________ 95 • STIKSTOF _______________________________________________________________ 96 • FOSFOR ________________________________________________________________ 98 • KALIUM _ _______________________________________________________________ 98 • KALSIUM _ ______________________________________________________________ 99 • MAGNESIUM ___________________________________________________________ 101 • OPSOMMING _ __________________________________________________________ 103 8 BEMESTING VAN ONDERSTOKMOEDERBLOKKE EN KWEKERYGRONDE ( Dawid Saayman) ____________________________________________________________ 105 • ONDERSTOKMOEDERBLOKKE _ _____________________________________________ 105 • KWEKERYE _____________________________________________________________ 106 9 VERWYSINGS ___________________________________________________________ 109

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 9

1 INLEIDING

KOBUS LOUW

’n Bemestingsriglyn-handleiding vir win­ gerd het in 1994 die lig gesien (Con- radie, 1994). Dié handleiding bied ’n stewige basis vir die bedryf maar na 20 jaar is dit so dat nuwe inligting oor bemesting van wingerd hetsy nasio­ naal of internasionaal beskikbaar raak. Die behoefte het gevolglik ontstaan om die wingerdbemestingshandleiding van 1994 te hersien sodat nuwe navorsings­ resultate wat verskyn het of sienings wat verander het binne die handleiding geïnkorporeer kan word. Winetech het in 2016 ’n nuwe stel riglyne vrygestel wat op die wynbedryf gefokus het. Die riglyne is nog grootliks die inlig- ting soos bevat in Conradie (1994), maar het ook baie nuwe inligting bygewerk en het gesteun op die ondervinding van ’n unieke poel kundiges in Suid-Afrika. Daar was ook ’n behoefte om die riglyne aan te pas en te vernuwe vir die tafeldruifbedryf. Die Suid-Afrikaanse Tafeldruif Industrie (SATI) het die groep kundiges wat be- trokke was by die opstel van die riglyne vir die wynbedryf gevra om dit aan te pas in ’n nuwe handleiding en om meer spesifiek te fokus op die tafeldruifbedryf en sy unieke behoeftes en ook nuwe navorsingsinligting by te werk.

10 | INLEIDING

INLEIDING

Suid-Afrika is geseënd met grond- en wingerdboukundiges wat al lank in die bedryf is en almal ’n baie sterk wetenskap­ like agtergrond het. Pieter Raath, Kobus Conradie, Dawid Saayman en Bennie Diedericks het saamgewerk aan die nuwe handleiding. Wetenskaplike inligting, wat oor baie jare deur navorsing bekom is, sowel as praktiese ervaring is in hierdie nuwe handleiding op ’n unieke manier bymekaargesit om ’n praktiese handleiding daar te stel wat deur enige adviseur of tafeldruifboer gebruik kan word.

Die Suid-Afrikaanse tafeldruifbed- ryf staan voor baie uitdagings. Daar is nuwe produserende lande, soos Peru, wat direk met ons in die mark kompe- teer en die kwaliteit van ons produk is ononderhandelbaar. Hierdie handleid- ing maak dit moontlik vir die tafeldruif- boer om sy bemestingspraktyke op ’n wetenskaplike, dog praktiese, vlak te kry om hoë kwaliteit druiwe te produseer wat met trots in die mark aangebied kan word.

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 11

12 | NEEM VAN GROND- EN BLAAR- MONSTERS

HOOFSTUK 2

2 NEEM VAN GROND- EN BLAAR- MONSTERS GRONDMONSTERNEMI NG Die doel van grondmonsterneming en grondanalise is: • om die waarskynlikheid van ’n winsgewende reaksie op kunsmistoediening te voorspel; • om grondvrugbaarheid te evalueer en te verbeter; • om praktyke vir kunsmis- en kalktoediening aan te beveel; en • om wanbalanse in voedingstofkonsentrasies te bespeur en reg te stel. Grondanalise is noodsaaklik voor grondvoorbereiding om te verseker dat fisiese en chemiese defekte reggestel kan word tydens voorbereiding. Gereelde analise word benodig in bestaande wingerde om te verseker dat optimale groeitoestande gehandhaaf word. Die belangrikste voordeel van grondanalise in bestaande wingerde is, dat veranderings in grondvrugbaarheid bespeur kan word en korrektief opgetree kan word, voor voedingsprobleme wat wingerdprestasie benadeel, kan ontwikkel. Monsterneming vir grondvoorbereiding Profielgate word benodig om die fisiese/morfologiese grondeienskappe te evalueer en om die grense van bestuurseenhede te bepaal. Vir kleiner kommersiële areas behoort monsterneming op ’n roosterpatroon van minstens 50 m X 50 m te geskied. Indien die aanvanklike grondevaluering laat blyk dat groot grondverskille tussen punte voorkom, moet meer gate gegrawe word om te bepaal waar die grondoorgange is. Voor monsterneming begin, moet die perseel in verskillende verbouingseenhede verdeel word. Hierdie eenhede is areas wat soortgelyke bestuur sal vereis, gebaseer op grondvorm, diepte en die voorkoms van growwe fragmente/klippe. Aparte monsters word versamel van elkeen van hierdie verbouings-/bestuurseenhede. Monsters van die verskillende profielgate binne dieselfde eenheid mag gemeng word ten einde P I ETER RAATH

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 13

verteenwoordigende monsters vir elke bestuurseenheid te verkry. Die diepte/dikte van die verskillende horisonte/lae, asook die beraamde growwe fragmente moet aangeteken word. Vir grondvoorbereiding vir wingerde is dit wenslik om monsters apart te versamel vanuit die bo- en ondergrond. Dit is dikwels ook wenslik om monsters van onderliggende kleimateriaal apart te neem, aangesien soute opwaarts kan beweeg na die oorliggende grondlae tydens droë periodes. Die diepte van monsterneming moet aangedui word. ’n Monster van 1 kg is voldoende. Bestaande wingerde Die eerste monsterneming behoort kort na voorbereiding gedoen te word om te bepaal of optimale toestande tydens die voorbereiding geskep is. Dit geskied per bestuurseenheid. Om te verseker dat die monsters verteenwoordigend van die eenheid is, word dit saamgestel uit submonsters wat uit verskillende plekke in die eenheid geneem is. As die grond opgeërd is, moet die monsters slegs van die operdwal geneem word. Vir onderhoudsbemestingdoeleindes moet grondmonsters ten minste elke drie jaar geneem word. In blokke met baie sanderige of klipperige grond, waar loging ernstige afmetings kan aanneem, moet monsters egter elke twee jaar geneem word. Dit word op die wingerdry geneem. Aangesien grondsamestelling drasties kan wissel oor kort afstande, kan langtermynneigings die effektiefste bepaal word as monsters op min of meer dieselfde plekke geneem word. Wingerdstokke moet vir hierdie doeleindes gemerk word. Waar swak kolle in die wingerd voorkom, moet aparte monsters geneem word. Verbouingsaksies sal dikwels die oorgang tussen grondlae versteur; gevolglik moet monsters op vasgestelde dieptes, wat altyd dieselfde is, geneem word, sodat ’n geskiedenis van resultate opgebou kan word. Laasgenoemde kan dan gekorreleer word met bemestingstoedienings. Indien die persoon wat die aanbevelings doen, nie rekords van vorige analises het nie, moet monsterneming op meer as een laag geskied. Dit is algemeen dat kalk- en fosfaatbemesting nie dadelik volkome reageer nie; daarom is dit verkieslik dat monsters op dieptes van 0 – 150 mm en 150 – 450/500 mm geneem word. In ag genome dat min wortels dieper as dit aangetref word, is dieper monsters onnodig. As die grond vlakker is as 450 – 500 mm, moet monsterneming beperk word tot bokant die beperkende laag, omdat onderliggende klei wat by die monster ingesluit word, die resultate nutteloos kan maak. Klipperige grond Indien die grond baie klipperig is en die klippe so groot is dat daar nie monsters van geneem kan word nie, moet ’n skatting van die voorkoms van klippe gemaak word; d.w.s. die volume wat deur klippe in beslag geneem word, moet aangedui word. Hierdie inligting kan ’n beduidende effek hê op die kunsmisaanbeveling en moet die grondmonsters na die laboratorium vergesel. ’n Klipregstelling word gebruik in die bepaling van gips-, kalk-, kalium- en fosfaatbemestingsbehoefte.

14 | NEEM VAN GROND- EN BLAAR- MONSTERS

HOOFSTUK 2

Hantering van die monsters Plaas die saamgestelde monster in ’n skoon plastieksak. Etiketteer die sak met ’n naam en die monster-identiteit. As verskeie saamgestelde monsters geneem is, etiketteer elkeen verskillend en hou ’n rekord van die areas waar elke monster geneem is. Slegs een vorm moet ingevul word vir elke groep monsters. Hoe meer volledig die inligting is wat verskaf word, hoe beter sal die aanbeveling wat gemaak word, wees. BLAARMONSTERNEMI NG Blaaranalises kan by tafeldruiwe as ’n diagnostiese hulpmiddel dien, maar het die tekortkoming dat dit in die praktyk deur faktore soos bo- en onderstokkultivar, verbouingspraktyke, verbouingsgebied, seisoenale klimaat, siektes en grondtipe beïnvloed word. ’n Algemene norm wat vir alle toestande voorsiening moet maak, is dus noodwendig baie wyd. Blaaranalise kan om hierdie rede nie as enigste norm vir die daarstelling van ’n bemestingsprogram gebruik word nie, maar moet as ’n aanvulling by grondanalises gesien word. Blaaranalise is ook nuttig in gevallestudies waar blare vanaf “siek” stokke gemonster word, asook vanaf naburige, niegeaffekteerde stokke. Die gesonde/beter stokke se blare dien dan as direkte kontrole, sodat die tyd van monsterneming en al die ander veranderlikes, minder krities of nie ter sake is nie. Geen norm word gebruik nie, maar wel die relatiewe verskille tussen die twee monsters. Die doel van blaaranalise kan dus soos volg opgesom word: • Dit is ’n hulpmiddel waarmee die grond se vermoë om voedingselemente te verskaf geëvalueer kan word; gevolglik kan dit gebruik word om ’n bemestingsbehoeftebepaling te doen. • Die effek van bemestingsbehandelings op die voedingstatus van die wingerdstok kan geëvalueer word. • Waar voedingselementgebreke vermoed word, kan dit korrek gediagnoseer word. Tyd van monsterneming Blaarmonsters moet jaarliks tydens dieselfde fenologiese groeistadium ingesamel word. In dié verband kan vrugset of deurslaan gebruik word. Onder vrugset word verstaan die periode wat strek vanaf die einde van blom totdat ertjiekorrelstadium bereik word (korrels se deursnee ongeveer 5 mm). Teen deurslaan is die ouer blare dikwels al gehawend, maar vir sommige elemente soos byvoorbeeld kalium (K) is dit ’n goeie tyd vir monsterneming. Blaarskyf of blaarsteel Vir wingerde waarvan die voedingstatus verskil, toon die blaarsteel normaalweg groter verskille as die blaarskyf. Aan die ander kant varieer die samestelling van die blaarsteel ook meer in dieselfde wingerd as wat die geval vir die blaarskyf is. Verder word die

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 15

boorstatus beter deur die blaarskyf as die blaarsteel gereflekteer. As vertrekpunt word aanbeveel dat ’n monster van die blaarsteel vir ontleding geneem word, maar in sommige gevalle sal dit egter nodig wees om ook die blaarskyf te ontleed. Norme vir die element-inhoude van blaarskywe en blaarstele, word in Hoofstuk 5 aangegee. Protokol vir monsterneming Die manier waarop monsterneming van wingerdstokke geskied, het ’n groot invloed op die resultate wat verkry word. Soos in Figuur 1 aangedui, word monsters van blare tydens set oorkant die tros geneem, of, indien verwyder, die blaar op ’n draerloot tussen die derde en vyfde oog. Teen deurslaan moet monsters van blare tussen die vyfde en agste oog vanaf die groeipunt geneem word. Dertig blaarskywe of blaarstele, onmiddellik geskei na monsterneming, is voldoende. Enige een kan geanaliseer word, maar soos reeds bespreek, word blaarsteel-analise normaalweg as meer akkuraat beskou. Die fenologiese stadium (bv. vrugset of deurslaan) van monsterneming moet aangedui word. Monsters van blare moet nie geneem word gedurende die warmste gedeelte van die dag nie, aangesien dit ’n invloed op blaarsamestelling kan hê. Dit moet verkieslik in die oggend geskied. Monsters moet in ’n skoon plastiek- of papiersak geplaas en koel gehou word tot die aflewering by die laboratorium. Die monsters moet onder geen omstandighede gevries word nie.

Monsterneming tydens set

Monsterneming tydens deurslaan

FIGUUR 1: Posisie waar blaarmonsters vir ontleding geneem moet word. SKETSE KOM UIT DAVENPORT & HORNECK (2011).

16 | NEEM VAN GROND- EN BLAAR- MONSTERS

HOOFSTUK 2

Indien blaarontledingsresultate toon dat voedingstofvlakke buite die norme lê (sien Hoofstuk 5), moet aanpassings in die bemestingsprogram gemaak word. Evalueer egter altyd die blaarontledingsresultate saam met grondontledings en die fisiese voorkoms van die wingerd. Swakgroeiende wingerd waarvan die voedingselement-inhoude hoog is, kon dalk ’n kritiese watertekort tydens ’n belangrike groeistadium ervaar het.

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 17

18 | INTERPRETASIE VAN GRONDANALISE-VERSLAE VIR WINGERDE

HOOFSTUK 3

3 INTERPRETASIE VAN GRONDANALISE- VERSLAE VIR WINGERDE I NLE I D I NG Grondmonsterneming vir analise word gereeld gedoen deur wingerdboukundiges en produsente. Interpretasie van die chemiese resultate word dikwels gekompliseer deur die verskeidenheid ekstraksiemetodes en maniere waarop resultate uitgedruk word (Van Schoor et al ., 2000). In hierdie hoofstuk word die erkende analitiese metodes en maniere waarop analitiese metodes uitgedruk word, sowel as die interpretasie daarvan, bespreek. Ander analisemetodes word ook bespreek en vergelyk met die aanvaarde Suid-Afrikaanse norme. Die analitiese metodes wat bespreek word, is geensins volledig nie, maar is dié waaroor die meeste kundigheid in die Suid-Afrikaanse wingerdbou bestaan. Grondanaliseverslae in Suid-Afrika bevat tipies die volgende inligting en analitiese resultate: TEKSTUUR Grondtekstuur dikteer die watervashouvermoë van ’n grond en die mate waarin katione aan die grond se negatief-gelaaide kleideeltjies gebind is. Die tempo waarteen voedingstowwe uit die wortelsone geloog word, hang dus grootliks van die grondtekstuur af. Verder word norme ten opsigte van kalium (K) en fosfor (P) beïnvloed deur grondtekstuur, wat dit noodsaaklik maak om ’n onderskeid te tref tussen sand-, leem- en kleigronde. P I ETER RAATH & KOBUS CONRAD I E

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 19

Die tekstuur kan deur die “voeltoets” bepaal word, waarna die grond dan as sanderig, leemagtig of kleiagtig geklassifiseer word. Ongelukkig vermeld nie alle laboratoriums grondtekstuur by verstek nie. Die meeste laboratoriums sal slegs melding maak van tekstuur wanneer hulle spesifiek versoek word om dit te doen. ’n Volledige tekstuuranalise kan ook uitgevoer word om die presiese persentasies sand, slik en klei te kan spesifiseer. GRONDSUURHE I D OF ALKALI N ITE IT ( p H) Die pH van grond word bepaal in kaliumchloried (KCI) of water. Die meeste laboratoriums in Suid-Afrika gebruik die KCI-metode (pH KCl ), terwyl water-pH meestal in Europese en Amerikaanse laboratoriums vermeld word. Hoewel die verskil nie altyd konstant is nie, is pH KCl rofweg een pH-eenheid laer as pH water . Die rede hiervoor is dat die K + -ione in die oplossing die H + op die kleiminerale verplaas (die uitruilbare H + ), wat dan saam met die aktiewe H + -ione in die grondoplossing gemeet word. ’n Grond met ’n pH KCl onder 5.5 (pH water < 6.5) word beskou as suboptimaal vir wingerd. Hoe laer die pH is, hoe suurder is die grond; d.w.s. daar is ’n hoër konsentrasie aktiewe waterstofione (H + ). Hoe suurder die grond is, hoe hoër is die oplosbaarheid van aluminium (Al 3+ ), totdat dit ’n toksiese konsentrasie bereik wat wortelgroei negatief affekteer. Wingerdstokke onderpresteer in suur gronde weens gebrekkige wortelfunksionering, wat lei tot verlaagde water- en voedingstofopname, asook moontlike patogeen- en nematode-infeksie. Die optimale grond-pH (pH KCl ) vir wingerdstokke is tussen 5.5 en 6.5. Kalk behoort daarom aan gronde met ’n lae pH toegedien te word om ’n pH-regstelling te maak. Verskeie metodes vir die bepaling van kalkbehoefte is al ontwikkel. Die Eksteen-metode het bewys dat dit betroubaar is vir Suid-Afrikaanse grondtoestande en wingerd (Eksteen, 1969). Berekening van die kalkbehoefte word volledig in Hoofstuk 4 bespreek. Behalwe vir wortelgroei wat in suur grond toenemend belemmer word, word beide P en molibdeen (Mo) geleidelik minder beskikbaar vir opname. Suur gronde is dikwels ook hoogs geloog en arm aan voedingstowwe soos stikstof (N), kalium (K), kalsium (Ca) en magnesium (Mg). Bokant die bogenoemde optimale pH-vlakke word beide P en die ander mikrovoedingstowwe (behalwe Mo) ook minder beskikbaar vir plantopname. Dit is as gevolg van immobilisering wanneer P met Ca, en mikro-elemente met hidroksides en karbonate, reageer. Ten einde voedingstoftekorte in gronde met hoë pH’s te voorkom, word gereelde P-bemesting en jaarlikse blaartoedienings van mikrovoedingstowwe benodig. PLANTBESKI KBARE VOED I NGSE LEMENTE In Suid-Afrika word plantbeskikbare voedingselemente normaalweg geëkstraheer met behulp van een van twee ekstraheermiddels, meestal ammoniumasetaat (NH 4 Ac), terwyl sekere laboratoriums Mehlich III gebruik. Alhoewel laboratoriums dikwels in hulle verslae sal verwys na “uitruilbare” voedingselemente, dui hulle syfers normaalweg op “plantbeskikbare” of “ekstraheerbare” voedingselemente, wat “oplosbare” sowel

20 | INTERPRETASIE VAN GRONDANALISE-VERSLAE VIR WINGERDE

HOOFSTUK 3

as “uitruilbare” voedingselemente insluit. In praktiese terme beteken dit dat die voedingselemente wat met water uitgeloog sou kon word (oplosbaar), bepaal word saam met dié wat op die kleikompleks vasgehou word (uitruilbaar). Soos hieronder aangedui, is dit veral belangrik om die bogenoemde by brakgronde in gedagte te hou. WEERSTAND ’n Versadigde pasta-ekstrak van die grond word voorberei met gedistilleerde water en die weerstand daarvan (om die vloei van ’n elektriese stroom deur te laat) word gemeet. Die eenheid waarin weerstand uitgedruk word is “ohm”, en dit is die resiprook vir elektriese konduktiwiteit (mS m –1 ). Soute, bv. kalium, natrium en chloried, gelei elektrisiteit en verlaag dus die weerstand van die grondoplossing. Hoe laer die weerstandmeting is, hoe groter die hoeveelhede sout in die grond, d.w.s. hoe meer brak is die grond. ’n Weerstand onder 300 ohm is ’n aanduiding van ’n oormatige hoeveelheid soute in die grond. By dié vlak word die prestasie van die wingerd negatief geaffekteer, terwyl die negatiewe impak al meer word soos die weerstand verder daal. As die weerstand 200 ohm en minder is, word die grond as soutbrak geklassifiseer. Verskillende soutfraksies word in gronde aangetref. Beide die oplosbare natrium­ persentasie, sowel as die uitruilbare natriumpersentasie (UNP), d.w.s. die persentasie wat Na van die totale hoeveelheid uitruilbare katione (S-waarde) uitmaak, en die spesifieke weerstand, dien as kriteria vir die klassifisering van die tipe grondbrakheid. As die weerstand van ’n versadigde grondpasta laer as 300 ohm (of geleiding van ’n versadigde grondekstrak meer as 400 mS.m –1 ) is, en die UNP minder as 15%, word die grond as soutbrak geklassifiseer. Grond met ’n UNP > 15% wat vry gips of kalk bevat, word geklassifieer as grond met “sout-natriumbrakheid”. In beide gevalle kan die sout eenvoudig uitgewas word met die gebruik van goeie kwaliteit besproeiingswater – met die vereiste dat vry gips teenwoordig is, anders sal die grondkolloïdes dispergeer en die grond ondeurdringbaar vir water word. Waar gips nie in gronde met ’n UNP > 15% teenwoordig is nie, moet die logingswater met gips versadig word, voordat dit met die grond in kontak kom, of ’n gipsbehoeftebepaling, vir die toedien van gips tot die grond, moet gedoen word. FOSFOR In grondanaliseverslae word fosfor (P) gewoonlik in mg.kg –1 aangedui. Die optimale plantbeskikbare konsentrasie hang af van die grondtekstuur en grond-pH. Dit is daarom belangrik dat laboratoriums ook die grondtekstuur vermeld. Afhangend van die ekstraksiemetode wat gebruik word, verskil die norme vir optimale P-konsentrasie ook, aangesien die ekstraheermiddels verskil in pH en aggressiwiteit waardeur die P geëkstraheer word. ’n Vergelykbare lys van norme word in Tabel 1 verskaf, wat die toepaslike waardes vir die algemeenste ekstraheermiddels aandui. Vanweë die feit dat die hoeveelheid P wat met Bray I, Bray II en Mehlich III geëkstraheer word, verminder namate die grond-pH toeneem, moet onderskeid getref word tussen die norme wat

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 21

gebruik word vir gronde van verskillende pH’s. Verder word die P wat benodig word om die konsentrasie tot ’n minimum vereiste vlak te lig, nie noodwendig weerspieël wanneer die grond geëkstraheer word by ’n hoë pH nie. Vir grond met ’n pH-bestuursprogram wat as optimaal vir wingerdproduksie beskou word (bv. pH KCl 5.5 tot 6.5), lewer Bray II- en Mehlich III-ekstraksie soortgelyke waardes en weerspieël dit die mees akkurate beskikbare P-konsentrasie in die grond. Bray I-ekstraksies is deurgaans laer en vir wingerdgronde is die akkuraatheid daarvan t.o.v. P-beskikbaarheid nog nie bevestig nie.

TABEL 1: Minimum grond-fosforkonsentrasies benodig vir wingerdstokke wat in gronde met verskillende pH’s verbou word, soos toepaslik vir verskillende ekstraheermiddels # .

Ekstraheermiddel

Grond- pH KCl

Grondtekstuurklas

Olsen Sitroensuur

Mehlich III

Bray I

Bray II

mg kg –1

Sand Leem

– – –

25 30 35 25 30 35 25 30 35 25 30 35

25 30 35 20 25 30 20 25 30 18 21 25

20 25 30 15 20 25 10 12 15 10 12 15

20 25 30 20 25 30 20 25 30 15 18 21

< 5.0

Klei

Sand Leem

12 14 16 10 12 15 10 12 15

5.0 – 6.0

Klei

Sand Leem

6.0 – 7.0

Klei

Sand Leem

> 7.0

Klei

Sand (0 – 6% klei) / Leem (6 – 15% klei) / Klei (> 15% klei) # Data rakende die relatiewe ekstraheerbaarheid van P met verskillende ekstraheermiddels is verskaf deur C.P. De L. Beyers, Nitrophoska. Olsen: 0.5M NaHCO 3 Sitroensuur: 0.05M sitroensuur (C 6 H 8 O 7 ) Mehlich III: 0.2M asynsuur (CH 3 COOH) + 0.25M NH 4 NO 3 + 0.015M NH 4 F + 0.13M HNO 3 + 0.001M EDTA

Bray I: 0.025M HCl + 0.3M NH 4 F Bray II: 0.1M HCl + 0.3M NH 4 F

22 | INTERPRETASIE VAN GRONDANALISE-VERSLAE VIR WINGERDE

HOOFSTUK 3

’n Vereenvoudigde benadering word meestal deur laboratoriums gevolg wat die tafeldruifbedryf dien, naamlik, ’n sitroensuur-, Bray I-, Bray II- of Mehlich III-ekstraksie word uitgevoer wanneer die grond-pH KCl < 7.0 is, terwyl die bogenoemde norme gebruik word (Tabel 1). Vir gronde met ’n pH KCl ≥ 7.0, word ’n Olsen-ekstraksie egter dikwels gedoen, en die norme in Tabel 1 steeds gebruik. Die logika is dat ’n Olsen- ekstraksie minder aggressief is en ’n hoër pH het, wat teoreties die laer tempo van P-vrystelling in die wortelsone by hoër grond-pH-toestande weerspieël. Met die Olsen-ekstraksietegniek is egter al bewys dat daar by gronde met hoë P-konsentrasies tot so min as 5 – 7% van die sitroensuur-ekstraheerbare P geëkstraheer word. In werklikheid beteken dit dat die totale P in die grond oormatig hoog kan word (bv. indien geëkstraheer met Bray I of Bray II), terwyl die Olsen-P onder die norm bly. Daar word daarom aanbeveel dat Bray I-ekstraksies gedoen word op gronde met pH KCl > 7.0, en die Bray I-norme in Tabel 1 gebruik word om P-behoeftes te bereken. As ’n analise gedoen word met behulp van een van die ander ekstraheermiddels, kan die norme in Tabel 1 verskaf, met redelike betroubaarheid gebruik word, maar die gebruik van Olsen- ekstraksies moet verkieslik vermy word. Afhangend van die klei-inhoud van die grond, moet die P-inhoud vermeerder word tot die spesifieke norm, soos in Tabel 1 aangetoon. Vir grondvoorbereiding word die gemiddelde P-inhoud bepaal tot ’n gronddiepte van 600 mm. Om die P-inhoud met 1 mg kg –1 vir 300 mm-diepte te verhoog, behoort 4.5 kg P toegedien te word; dus 9 kg per ha vir 600 mm-diepte. Op hoë pH-gronde (pH KCl > 7) kan dit ’n opsie wees om die aanbevole syfer afwaarts aan te pas en die jaarlikse onderhoudsbemestingvolumes te verhoog. Vir produksiewingerde word die P-inhoud bereken tot ’n gronddiepte van slegs 300 mm, bv. 4.5 kg P per ha moet toegedien word vir elke 1 mg.kg –1 waarmee die konsentrasie verhoog moet word. In die geval van hoë-pH-gronde, waar P maklik vasgelê word, moet die jaarlikse bemestingsvereiste oor drie paaiemente bereken en regdeur die seisoen versprei word. Tydens die oes word 0.7 kg P verwyder vir elke ton druiwe geproduseer en onderhoudsbemesting moet dus ooreenkomstig bereken word, behalwe waar grondanalises aandui dat die P-inhoud optimaal of bokant die norm is. Dit is belangrik om nie oormatige hoeveelhede P toe te dien nie, aangesien dit kaliumopname kan beperk (Conradie & Saayman, 1989). ’n Fosforinhoud van meer as 50 mg.kg –1 in sanderige gronde, 60 mg.kg –1 in lemerige gronde en 70 mg.kg –1 in kleierige gronde, kan by enige grond-pH problematies wees. Die klip- en gruisvolume moet dus altyd gebruik word in die berekening van die P-behoefte, om oorbemesting van P te voorkom. KALI UM Wat wingerd se kaliumvoeding betref, speel grondtekstuur ook ’n belangrike rol in die interpretasie van grondanalises. Eerstens word kalium (K) baie vinnig uit sanderige grond geloog, en tweedens kan kleiminerale ’n belangrike rol in K-binding speel. Daar word nie aanbeveel dat K tydens grondvoorbereiding op sanderige gronde toegedien word nie – uitloging kan maklik op sulke gronde plaasvind. ’n Breë

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 23

norm wat vir K-voeding op sanderige gronde daargestel kan word, is dat jaarlikse onderhoudsbemesting van 3 kg K per ton druiwe geproduseer, toegedien kan word. Soos reeds vermeld, word plantbeskikbare K in die RSA meestal met behulp van ammoniumasetaat (NH 4 Ac) geëkstraheer, maar sekere laboratoriums gebruik ook Mehlich III. Soortgelyke resultate word tussen die twee ekstraheermiddels verkry met Mehlich III-waardes wat ongeveer 0.9 x NH 4 Ac is (Sawyer & Mallarino, 1999; Nathan et al ., 2005). Op swaarder gronde (leem- en kleierige gronde) kan die algemene norme, soos in Tabel 2 aangedui, as riglyne dien vir maksimum K-waardes (Conradie, 1994). Hierdie norme word gekoppel aan die verskille in klei-mineralogiese tipes wat in die verskeie streke voorkom. In sommige gevalle kan dit wel K-inhoude wat 4% van die totale uitruilbare katione uitmaak, verteenwoordig, maar die gebruik van die 4%-norm, wat soms voorgestel word, moet nie by voorkeur gevolg word nie.

TABEL 2: Maksimum en oormatige norme vir kaliumkonsentrasie in grond, soos bepaal deur die gebruik van ammoniumasetaat, vir die versekering van optimale wingerdstokprestasie sonder negatiewe impak op druifkwaliteit (Conradie, 1994).

Streek

Kus Breërivier Olifantsrivier Karoo Oranjerivier

Maksimum norm

70 80

100 150

100 150

120 180

mg kg –1

Oormatige konsentrasie

105 120

Aanpassing van K-konsentrasie tydens grondvoorbereiding word slegs benodig by swaarder gronde, waar tekorte verwag word. Die gemiddelde K-behoefte word dan bepaal tot ’n gronddiepte van 600 mm, en waar dit onder die norme hierbo is, moet K-bemesting toegedien word. In die geval van produksiewingerde word die K-inhoud slegs bepaal tot ’n gronddiepte van 300 mm. Die behoefte per hektaar is 4.5 kg K om die K-inhoud van die grond met 1 mg kg –1 oor 300 mm-diepte te verhoog. Tydens grondvoorbereiding (tot ’n gronddiepte van 600 mm), moet dus 9 kg K per ha toegedien word vir elke 1 mg kg –1 - toename wat in die grond benodig word. Aangesien oormatige K-inhoud van die grond probleme kan veroorsaak ten opsigte van die opname van magnesium (Mg) en houvermoë moet oorbemesting vermy word. KALS I UM EN MAGNES I UM Kalsium (Ca) en magnesium (Mg) is albei noodsaaklike voedingstowwe wat benodig word vir optimale wingerdstokprestasie. Oor die algemeen is hulle so oorvloedig in gronde binne die optimale pH-vlakke dat bemesting met hierdie voedingstowwe nie nodig is nie. Deur behoorlik berekende kalktoedienings en die regte keuse van kalktipe, word genoegsame Ca en Mg aan die grond toegedien om te voldoen aan

24 | INTERPRETASIE VAN GRONDANALISE-VERSLAE VIR WINGERDE

HOOFSTUK 3

die voedingsbehoeftes van die wingerdstok (Eksteen, 1969). Nietemin kan sommige sanderige gronde met ’n oormatige klipvolume moontlik ’n gebrek aan Ca en Mg hê, ofskoon die grond-pH optimaal is. Eweneens, wanneer die verkeerde kalk (bv. kalsitiese kalk) gebruik word in grond wat Mg-gebrekkig is, kan Mg-tekorte moontlik ontwikkel. Plantbeskikbare Ca en Mg kan ook geëkstraheer word met behulp van NH 4 Ac of Mehlich III. Soortgelyke resultate word verkry tussen die twee ekstraheermiddels vir grond met pH KCl < 6.0 (Nathan et al ., 2005). Die volgende algemene norme kan gebruik word as riglyne vir minimum Ca- en Mg-konsentrasies (Tabel 3). Die Ca:Mg-verhouding moet verkieslik ook nie ’n waarde van 6 oorskry nie.

TABEL 3: Minimum norme vir kalsium- en magnesiumkonsentrasie in grond, soos bepaal met gebruik van ammoniumasetaat, vir die versekering van optimale wingerdstokwerkverrigting.

Sanderige grond

Kleierige grond

Voedingstof

mg kg –1

cmol (+) kg –1

mg kg –1

cmol (+) kg –1

Kalsium

360

1.80 0.30

500 120

2.50 1.00

Magnesium

40

MI KRO-E LEMENTE (BOOR, MANGAAN, S I NK , KOPER) Grondanaliseverslae vir wingerde dui gewoonlik sink (Zn)-, mangaan (Mn)-, boor (B)- en koper (Cu)-inhoud in mg.kg –1 aan. Sink, Mn en Cu word geëkstraheer deur middel van EDTA, HCl of DTPA, terwyl B geëkstraheer word met warm water. Namate grond-pH verhoog, verminder die ekstraksie-doeltreffendheid van HCI dramaties, wat dit ongeskik maak vir gebruik op gronde met ’n pH KCl > 5.0. Selfs by ’n pH van 5 en laer ekstraheer dit nie Mn genoegsaam nie (Tabel 4). Ekstraksievlakke met DTPA blyk soortgelyk aan EDTA te wees.

TABEL 4: Vergelyking van EDTA en HCI as ekstraheermiddels vir mikrovoedingstowwe in gronde met verskillende pH-waardes (Lambrechts, ongepubliseerd).

Cu (mg kg –1 )

Zn (mg kg –1 )

Mn (mg kg –1 )

Grond-pH KCl

EDTA

HCl

EDTA

HCl

EDTA

HCl

5.0 6.0

0.36 0.28 0.21

0.45 0.17 0.07

0.64 0.51 0.41

0.80 0.23 0.07

67

17

34

5

7.0

17

1.4

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 25

Mikro-elemente word in klein hoeveelhede deur die wingerdstok benodig en die beskikbaarheid daarvan is direk afhanklik van die pH van die grondoplossing. Waar die pH hoog is, is mangaan (Mn) en sink (Zn) ontoeganklik vir die plant, aangesien hierdie elemente nie in die oplossing bly nie. Soms kan hierdie elemente dus in die grond teenwoordig wees, maar dit is nie vir die plant toeganklik nie. Gevolglik is grondanalise nie altyd ’n betroubare metode om die beskikbaarheid van mikro-elemente te bepaal nie. Om vas te stel of die metale oormatig of onvoldoende is, moet blaaranalises gedoen word. In gronde met ’n lae pH, kan tekorte ten opsigte van boor (B) en sink (Zn) verwag word. Daarenteen, kan Mn in lae-pH-grond so oplosbaar wees dat dit toksies vir die wingerdstok raak. Kalktoedienings sal hierdie probleme oplos deur B en Zn meer plantbeskikbaar en Mn minder oplosbaar te maak (Van Schoor, 2001). In Tabel 5 word die norme vir optimale mikro-elementkonsentrasies in grond verskaf. In gevalle waar die konsentrasies voedingstowwe in die grond onder die norme is, kan tekorte voorkom. In sulke gevalle moet die wingerd visueel gemonitor word vir simptome van tekorte. As daar steeds enige twyfel bestaan, moet blaaranalises gedoen word. In die verlede het Cu-tekorte baie selde in wingerde voorgekom weens die gebruik van swamdoders wat Cu bevat. Met die dalende gebruik van hierdie produkte, moet aandag ook aan hierdie mikro-element gegee word.

TABEL 5: Minimum mikro-elementkonsentrasies in gronde met pH KCl -waardes van 5.0 tot 6.5 (mg kg –1 ).

B

Mn

Zn

Cu

0.3

2.0

0.5

0.5

As tekorte aan mikrovoedingstowwe wel voorkom, is dit maklik om die blare te spuit. Tabel 6 kan as riglyn gebruik word om te bepaal of die status van die mikro-elemente op standaard is.

TABEL 6: Mikro-elementkonsentrasies in blaarstele, gemonster teen vrugset en deurslaan, vir assessering van die voedingstofstatus van wingerde (mg kg –1 ). Deurslaan Tekorte Voldoende Hoog tot oormaat Tekorte Voldoende Hoog tot oormaat Fe *NB 30 – 180 *NB < 25 30 – 200 *NB Cu < 3 5 – 10 25 – 50 < 2.5 3 – 20 *NB Zn < 15 20 – 150 *NB < 15 20 – 150 *NB Mn < 20 30 – 60 >300 < 20 30 – 200 > 1500 B < 25 30 – 70 >100 < 25 30 – 90 > 150 Mo *NB 0.2-0.4 *NB *NB 0.2 – 0.5 *NB *NB – nie beskikbaar. Mikro- elemente Vrugset

26 | INTERPRETASIE VAN GRONDANALISE-VERSLAE VIR WINGERDE

HOOFSTUK 3

BAS I ESE KATI OONVERSAD I G I NGSVERHOUD I NG (BCSR) EN D I E GENOEGSAAMHE I DSVLAK VAN BESKI KBARE VOED I NGSTOWWE (SLAN) – ’N VERGE LYKI NG VAN D I E KONSEPTE As riglyn waarvolgens grondanalises geïnterpreteer en bemesting toegedien word, word die basiesekatioonversadigingsverhouding-konsep of BCSR-konsep (beter bekend as die Albrecht-stelsel) gebruik. Dit is gebaseer op ’n veronderstelling dat plante slegs optimaal sal groei, indien daar ’n gebalanseerde katioonverhouding (Na + , Ca 2+ , Mg 2+ en K + ) vir elke grond is, volgens die katioonuitruilkapasiteit (KUK) daarvan. Bemesting word dus gedoen volgens die grond se behoeftes en nie die plant s’n nie. In ’n oorsigartikel speur Kopittke & Menzies (2007) die BCSR-konsep na tot die laat 1800’s en bevind hulle dat sedert die onstaan daarvan, geen navorsingsdata daarin kon slaag om die bestaan van enige “ideale” basiesekatioonversadigingsverhouding te bewys nie. Hulle het eerder bevind dat bevordering van die BCSR-konsep tot ondoeltreffende gebruik van hulpbronne en kunsmis gelei het. Navorsing deur verskeie wetenskaplikes het bewys dat die SLAN-konsep (genoegsaam- heidsvlak van beskikbare voedingstowwe), waar ’n minimum konsentrasie beskikbare voedingstowwe in die grond vir optimale plantvoeding benodig word, ook op wingerd- stokke van toepassing is. Ofskoon die “ideale” grond vir wingerd dramaties kan wissel van streek tot streek en tussen verskillende grondtipes, word die samestelling daarvan gebaseer op ’n minimum vlak van voedingstowwe wat in die grond benodig word om aan die voedingsbehoeftes van die wingerdstok te voldoen. Voedingselementbalansering word in sommige gevalle wel gebruik om grond te evalueer. So word byvoorbeeld ’n Ca:Mg-verhouding van ongeveer 6 as aanduiding gebruik om te bepaal of kalsitiese of dolomitiese kalk gebruik moet word. Vir wingerdgronde is die ideale versadigingspersentasie van die uitruilbare katione: Ca 80%, Mg 15% en K 4%, wat ’n Ca:Mg:K-verhouding van omtrent 20:3.75:1 meebring. In die praktyk is dit egter nie nodig om hierdie “ideale” verhouding vir wingerd na te streef nie. Produsente word dus gemotiveer om eerder die SLAN-konsep na te volg deur gebruik te maak van die minimum norme, soos in hierdie handleiding verskaf. Dit sal oorbemesting voorkom en is ’n makliker, meer wetenskaplik regverdigbare benadering, wat op alle grondtipes van toepassing is.

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 27

28 | CHEMIESE REGSTELLING VAN GRONDE TYDENS GRONDVOORBEREIDING

HOOFSTUK 4

4 CHEMIESE

REGSTELLING VAN GRONDE TYDENS GRONDVOOR- BEREIDING

DAWI D SAAYMAN & P I ETER RAATH

NEGATI EWE GRONDE I ENSKAPPE Gronde waarop tafeldruifverbouing meestal in Suid-Afrika bedryf word, is uiteenlopend wat hul fisiese en chemiese eienskappe betref. In die kusgebied (Paarl-omgewing) is die moedermateriaal van skalie en graniet so oud en hoogs verweer dat die gronde wat daaruit ontwikkel het, arm aan voedingstowwe is, met ’n lae uitruilkapasiteit en met suurheid wat met diepte toeneem. Alhoewel hierdie gronde in die reël goeie dreineringseienskappe het, is dit nogtans dig en tesame met grondsuurheid, beperkend ten opsigte van diep wortelontwikkeling. Wingerde langs die Bergrivier en in die Saron- gebied is hoofsaaklik op meer resente alluviale materiaal gevestig, waar suurheid ook ter sprake kan wees. In binnelandse gebiede word, benewens die klipryke alluviale gronde, ook gronde benut wat deur harde kalk- en of dorbanke in die profiele gekenmerk word. Sommige dele het boonop swaar dupleksgronde, waar o.a. ondergrondse brak ook voorkom en die grond slegs deur operdwalle benut kan word. Langs die Olifants- en Oranjerivier word die alluviale gronde gekenmerk deur gelaagdheid en die hoërliggende gronde deur verskillende grade en dieptes van kalkaansameling en verharding. Langs die laer lope van die Oranjerivier is ook al groot areas sg. “ghom”-materiaal benut, wat aanvanklik fisies verweerde, bros gneiss was, maar met voorbereiding “grond” word. Die tafedruifgronde van Limpopo wissel volgens die moedermateriaal wat oorsprong

BEMESTINGSRIGLYNE VIR DIE TAFELDRUIFBEDRYF | 29

gee aan diep, vrugbare geel tot rooi gronde wat hetsy sedimentêr van oorsprong is, of uit verweerde graniet of dolomiet ontwikkel het. Bykans sonder uitsondering benodig al hierdie gronde fisiese regstelling en Suid-Afrika is redelik uniek in hierdie verband deurdat drastiese diepbewerkingsaksies hiervoor gebruik word. Dit bied dan ook terselfdertyd die geleentheid om enige chemiese beperking wat mag voorkom, reg te stel met die toediening van geskikte ameliorante teen korrekte hoeveelhede. Behalwe in die geval van die Olifantsrivier, word die meeste gronde gekenmerk deur lae fosfaat- (P) inhoude, en in baie gevalle (behalwe in die Benede-Oranjerivierstreek) dan ook deur oormatige grondsuurheid. Grondsuurheid kan in uitsonderlike gevalle die gevolg wees van waterstof- (H + ) ione, afkomstig van ’n hoë organiesemateriaalinhoud van die betrokke grond, tipies van fynbosoorsprong. Hierdie H-ione is op sigself nie skadelik nie, maar kan wel aanleiding gee tot versteuring van die toeganklikheid van sekere voedingselemente en die algemene voeding van niesuurliewende plante, soos die wingerdstok. Meer ernstig beperkende grondsuurheid word veroorsaak deur die verlies aan basiese katione weens gevorderde verwering van kleiminerale en loging, waarvan die plek dan ingeneeem word deur alomteenwoordige H-ione, wat die kleimineraal waaraan dit geadsorbeer is, afbreek, met die vrystelling van aluminium- (Al) ione. Hierdie Al-ione genereer op hulle beurt verdere H-ione wat verdere daling in grond pH veroorsaak. Aluminium op sigself is by hoë konsentrasies toksies vir wortelgroei en funksionering, sodat voeding in die algemeen versteur word. REGSTE LLI NG VAN GRONDSUURHE I D Kalk beweeg baie stadig in die meeste gronde en dus is grondvoorbereiding die enigste geleentheid om dit behoorlik in te bring. Anders as vir P (hieronder bespreek), is die doelwit met kalktoediening om die grond-pH so homogeen as moontlik en tot ’n diepte van ten minste 1 000 mm reg te stel, sodat die wortels ’n groot wortelvolume ongehinderd kan benut en die stok goed teen klimaatskokke gebuffer is. Hier moet die growwe fraksie van die grond in berekening gebring word, aangesien versuim daarvan tot oorbekalking sal lei. Die pH op sigself is nie ’n aanduiding van hoeveel kalk benodig word nie, maar dit word gedikteer deur die uitruilkapsiteit van die grond en die mate waartoe dit deur waterstof- en aluminiumione beset word. Vir tafeldruiwe word die beproefde Eksteen-metode (Eksteen, 1969) van kalkbehoeftebepaling aanbeveel. Die metode maak gebruik van ’n algemene eksponensiële verwantskap tussen grond-pH en die H-versadigingsgraad van die grond, soos verteenwoordig deur die sg. R-waarde, oftewel die Ca+Mg/H-verhouding. Vir wingerd word ’n gewenste pH van 5.5, in KCl gemeet, as doelwit gestel (Conradie,1983), wat ooreenstem met ’n R-waarde van 10. Hiervolgens kan die kalkbehoefte van ’n grond vir ’n diepte van 150 mm met die volgende formule bereken word:

Kalkbehoefte (ton ha –1 /150 mm) = [(H x 10) – (Ca + Mg)] x 4/11 waar H, Ca en Mg as cmol kg –1 -eenhede ingevoer word.

30 | CHEMIESE REGSTELLING VAN GRONDE TYDENS GRONDVOORBEREIDING